فرش ایرانی از دیرباز به عنوان یکی از مهم ترین صنایع دستی و هنرهای اصیل ایران شناخته شده است. تنوع بی نظیر طرح ها و نقش های فرش های ایرانی باعث شده تا این هنر-صنعت، جایگاه ویژه ای در فرهنگ و هنر ایران داشته باشد. در ادامه می خواهیم شما را با انواع مختلف طرح های فرش ایرانی آشنا کنیم.
انواع فرش ایرانی از لحاظ طرح
طرح های فرش ایرانی بسیار متنوع و گسترده است. در ادامه به معرفی مهم ترین و شاخص ترین این طرح ها می پردازیم:
1. طرح لچک و ترنج
یکی از معروف ترین و پرطرفدارترین طرح های فرش ایرانی، طرح لچک و ترنج است. در این طرح، یک نقش مرکزی به نام ترنج در وسط فرش قرار دارد و چهار گوشه فرش با نقوش لچک تزیین شده است. این طرح نمادی از باغ های ایرانی و بهشت است. فرش کاشان که به طرح ها و الگوهای منحصر به فردش معروف است متنوع ترین طرح های لچک و ترنج را دارد.
2. طرح افشان
در این طرح، نقوش گل و بوته به صورت پراکنده و متقارن در سراسر فرش پخش شده اند. طرح افشان نمادی از طبیعت سرسبز و پر گل است. اگر این طرح را با رنگ کرم تهیه کردید حتما مقاله ست فرش کرم با مبل را بخوانید.
3. طرح محرابی
این طرح الهام گرفته از معماری مساجد و محراب نماز است. معمولا در وسط فرش، طاق نمایی شبیه محراب مسجد طراحی می شود.
4. طرح درختی
در این طرح، نقش یک یا چند درخت به صورت برجسته در متن فرش قرار می گیرد. این طرح نمادی از درخت زندگی در فرهنگ ایرانی است.
5. طرح شکارگاه
یکی از قدیمی ترین طرح های فرش ایرانی طرح شکارگاه است که صحنه هایی از شکار حیوانات را به تصویر میکشد. این طرح یادآور دوران پادشاهی و شکارگاه های سلطنتی است و یکی از معروفترین طرحهای فرش دستباف است، طرح شکارگاه میباشد. خرید فرش دستباف ایرانی به دلیل طرحهای جذاب و خاصی که دارد و همچنین کیفیت بالای مواد اولیه رو به افزایش است.
6. طرح گلدانی
در این طرح، نقش یک یا چند گلدان پر از گل و گیاه در متن فرش قرار می گیرد. این طرح نمادی از زیبایی و طراوت است.
7. طرح بته جقه
بته جقه یکی از نمادهای اصیل ایرانی است که شبیه برگ سرو خمیده است. در این طرح، نقش بته جقه به صورت تکرار شونده در فرش استفاده می شود.
8. طرح هندسی
در این طرح از اشکال هندسی مانند لوزی، مثلث و مربع برای ایجاد نقوش استفاده می شود. این طرح بیشتر در فرش های ایرانی عشایری و روستایی دیده می شود. اگر علاقه دارید بدانید تشخیص فرش دستباف از ماشینی چگونه است بهتر است در مقاله مربوطه ترفندهای کاربردی را بخوانید.
9. طرح محرمات
در این طرح، متن فرش به نوارهای عمودی تقسیم می شود و هر نوار با نقش و رنگ متفاوتی پر می شود. این طرح نمادی از وحدت در کثرت است.
10. طرح ماهی درهم
یکی از قدیمی ترین طرح های فرش ایرانی است که در آن نقش ماهی به صورت تکرار شونده و درهم تنیده استفاده می شود. این طرح نمادی از برکت و فراوانی است و یکی از معروفترین انواع طرح های فرش تبریز محسوب میشود.
11. طرح شاه عباسی
این طرح که به نام شاه عباس صفوی نامگذاری شده، از گل های شاه عباسی به عنوان عنصر اصلی استفاده می کند. این طرح نمادی از شکوه و عظمت دوران صفوی است.
12. طرح خشتی
در فرش خشتی جدید، متن فرش به خانه های مربع شکل تقسیم می شود و در هر خانه نقش متفاوتی قرار می گیرد. این طرح نمادی از تنوع و گوناگونی است. این نوع طرح علاوه بر پذیرایی برای فرش راه پله هم بسیار استفاده میشود و اگر علاقه دارید که تمام فرش های خانه را ست کنید میتوانید از این طرح تهیه کنید.
13. طرح اسلیمی
اسلیمی یکی از مهم ترین نقوش تزیینی در هنر ایرانی است که از خطوط منحنی و پیچان تشکیل شده است. این طرح در بسیاری از انواع فرش ایرانی استفاده می شود.
14. طرح گل فرنگ
در این طرح از نقوش گل های طبیعی و واقع گرایانه استفاده می شود. این طرح تلفیقی از هنر ایرانی و اروپایی است.
15. طرح ترکمن
این طرح مخصوص فرش های ترکمن است و از نقوش هندسی و زاویه دار استفاده می کند. رنگ قرمز در این طرح بسیار پررنگ است و یکی از طرح های فرش پشمی همین طرح ترکمن میباشد.
16. طرح تصویری
در این طرح، تصاویر واقعی از مناظر طبیعی، بناهای تاریخی یا چهره افراد در فرش بافته می شود. این طرح بیشتر در تابلو فرش ها دیده می شود.
17. طرح باغی
این طرح نمایی از باغ های ایرانی را به تصویر می کشد. معمولا در این طرح، نهرهای آب و درختان میوه به صورت هندسی و منظم چیده شده اند.
18. طرح گبه
فرش گبه نوعی فرش ایرانی با پرز بلند است که طرح های ساده و ابتدایی دارد. این طرح بیشتر در فرش های عشایری دیده می شود.
19. طرح کلاسیک
این طرح ترکیبی از چند طرح مختلف مانند لچک و ترنج، افشان و اسلیمی است که با ظرافت خاصی در هم تنیده شده اند. خرید فرش کلاسیک به دلیل طرح های چشم نواز رو به افزایش میباشد و طرفداران بسیار زیادی دارد.
20. طرح مدرن
طرح هایی که تا به اینجا نام بردیم طرح های فرش سنتی محسوب میشوند ولی در سال های اخیر، طراحان فرش ایرانی با الهام از هنر مدرن، طرح های جدید و خلاقانه ای را ابداع کرده اند که تلفیقی از سنت و مدرنیته است. هر کدام از این طرح ها، داستان و فلسفه خاص خود را دارند و نشان دهنده غنای فرهنگی و هنری ایران هستند. انواع فرش ایرانی با این طرح های متنوع، نه تنها زینت بخش خانه ها هستند، بلکه هر کدام روایتگر بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران زمین هستند.
در پایان باید گفت که شناخت انواع طرح فرش ایرانی می تواند به ما در انتخاب بهتر فرش متناسب با سلیقه و دکوراسیون منزل کمک کند. همچنین این آشنایی، درک عمیق تری از هنر و فرهنگ ایرانی به ما می دهد و باعث می شود قدر این میراث ارزشمند را بیشتر بدانیم.
سوالات متداول
1. معروف ترین طرح فرش ایرانی کدام است؟
طرح لچک و ترنج یکی از معروف ترین و پرطرفدارترین طرح های فرش ایرانی است که نمادی از باغ های ایرانی و بهشت محسوب می شود.
2. تفاوت فرش دستباف و ماشینی در طرح چیست؟
اگرچه بسیاری از طرح های سنتی در هر دو نوع فرش استفاده می شود، اما فرش های دستباف معمولاً طرح های پیچیده تر و ظریف تری دارند. در فرش های ایرانی ماشینی، طرح ها ساده تر و تکرارپذیرتر هستند و به دلیل جنس نخ به کار رفته در فرش های ماشینی به فرش آکریلیک هم معروف هستند .
3. آیا طرح فرش تاثیری در قیمت آن دارد؟
بله، طرح فرش یکی از عوامل موثر در قیمت گذاری است. طرح های پیچیده تر و ظریف تر معمولاً گران تر هستند زیرا زمان و مهارت بیشتری برای بافت آنها نیاز است.
4. آیا می توان طرح فرش را سفارشی داد؟
بله، بسیاری از تولیدکنندگان فرش ایرانی امکان سفارش طرح دلخواه را فراهم می کنند. شما می توانید طرح مورد نظر خود را به بافنده ارائه دهید تا آن را اجرا کند.
5. کدام طرح فرش برای خانه های مدرن مناسب تر است؟
طرح های هندسی، مدرن و برخی از طرح های ساده تر مانند گبه یا طرح های مینیمال برای دکوراسیون مدرن مناسب تر هستند. البته این به سلیقه شخصی نیز بستگی دارد.